هه‌ورامان تخت
هه‌ورامان تخت
روستای هه‌ورامان تخت مرکز دهستان هه‌ورامانات است که در جنوب غربی شهرستان مریوان قرار گرفته است و فاصله آن از شهر مریوان 75 کیلومتر است که تنها 25 کیلومتر آن آسفالت و باقی آن خاکی و ناهموار است. این روستا در دره‌ای شرقی ـ غربی و در شیب تندی رو به روی یال شمالی کوه تخت واقع شده است. خانه‌ها همگی از سنگ و چوب و معمولاً به صورت «خشکه‌چینی» و بدون استفاده از گل و سیمان و پله‌کانی ساخته شده‌اند. آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان بیار مطبوع و در زمستان‌ها بسیار سرد است. روستای هه‌ورامان تخت از جمله فضاهای روستایی است که علاوه بر زیبایی چشم‌اندازها، به دلیل اجرای سالانه «مراسم پیرشالیار» دارای قابلیت‌های ارزشمند توریستی است.(از عکس‌های نصرالله کسراییان استفاده شود)
مراسم پیرشالیار یا پیرشهریار یکی از جشن‌های قدیمی استان کردستان در منطقه مریوان در روستای هه‌ورامان تخت برگزار می‌شود. مراسم آیینی «پیرشالیار» همه ساله در روز 45 زمستان (فاصله دوم تا چهادرهم بهمن‌ماه) به مدت دو هفته در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه هر هفته برپا می‌شود.
مراسم جشن دارای مراحل متنوعی است و سازماندهی و تعیین روز شروع جشن به عهده «متولی پیر» است که یکی از اهالی روستا بوده و تولیت در خانواده آن‌ها موروثی است:
مرحله نخست یا «مرحله خبر» که با جمع‌آوری گردوهای باغ پیر و توزیع آن در بین اهالی روستا و چند روستای مجاور شروع می‌شود به همه اعلام می‌کنند که هفته آینده مراسم آغاز خواهد شد.هر خانواده در مقابل گردوی دریافتی مقداری حبوبات می‌دهد. یک هفته بعد «مرحله قربانی» است. در این مرحله دام نذری توسط شخصی که از نظر سلسله مراتب طریقت دارای مقام و منزلتی است، ذبح می‌شود و سایرین نیز قربانی‌های خود را ذبح می‌کنند. سپس با گوشت قربانی‌ها غذای مخصوصی به نام «هولوشین» می‌پزند و بین اهالی تقسیم می‌کنند. بعد از انجام قربانی و پختن هریسه مراسم ذکر برگزار می‌شود. در این مرحله مردم آبادی بر سر آرامگاه پیرشالیار جمع می‌شوند و مراسم ذکر همراه با دف زدن و رقص دسته‌جمعی (هه‌لپه‌رکی) مردان آغاز می‌شود که مراسمی بسیار با شکوه و تماشای است و هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورد. (در گوشه‌ای از روستا خانه‌ای قدیمی وجود دارد که به منزل پیرشالیار مشهور است و در آن گنجه‌ای است که یادگارهای پیر را در آن نگهداری می‌کنند. مردم هه‌ورامان بر این باورند که تمامی مردم روستا در آنجا جا می‌شوند. بنابراین جمعیتی حدود 1000 نفر در آنجا جمع شده و پس از بوسه زنی بر یادگارها در مراسم رقص و دف زنی شرکت می‌کنند.) پس از گذشت حدود 100 روز یعنی تقریباً از دهم اردیبهشت ماه سراسر هه‌ورامان از سسبزی و طراوت همانند بهشت است، همه مردم بر سر تربت پیر گرد می‌آیند و در آنجا سنگی است که مردم معتقدند که هر ساله پس از شکستن آن دوباره سبز می‌روید. پس هر کس قطعه بسیار کوچکی از سنگ را می‌شکند و برمی‌دارد و باور دارد که شفابخش است. این روز با برپایی مراسم ذکر همراه با دف‌زنی و رقص مذهبی پایان می‌یابد.
